Galaksiler
Galaksiler
Evreni oluşturan gök cisimleri belli bölgelerde yoğunluk gösterir. Gök cisimlerinin yoğun olarak bir arada bulunduğu ve düzenli bir sistem oluşturduğu bu bölgelere galaksi adı verilir. Galaksilerin keşfi çok yakın bir geçmişe dayanır. 20. Yüzyılın başlarında yaptığı gözlemler sonucunda bizim galaksimiz (Samanyolu) dışında da galaksiler olduğunu bulan Edwin Hubble, insanların evrene bakış açısını tamamen değiştirmiştir. Galaksiler genellikle tek olmakla beraber bazen gruplar halinde de bulunabilirler. Bu gruplara galaksi kümleri adı verilir. Yakınbir geçmişe kadar galaksileri oluşturan gök cisimlerinin, galaksi merkezindeki dev karadelikler sayesinde bir arada tutulduğu tahmin edilmekteydi. Fakat devasa büyüklükteki galaksileri, bir arada tutmak için gerekli olan kuvveti merkezindeki dev karadeliklerin karşılayamayacağı bu gün bilinen bir gerçektir. Bu muazzam kuvvet evrendeki maddenin %90 kısmını oluşturan ve tanımlanamayan madde de diyebileceğimiz "karanlık madde" tarafından üretilmektedir.
Galaksilerin Sınıflandırılması:
Galaksiler sınıflandırılırken fiziksel özelliklerinden faydalanılır. 20. Yüzyılın başlarında Edwin Hubble'ın galaksilerin dış görünüşlerine bakarak yaptığı sınıflandırma günümüzde hala geçerliliğini korumaktadır. Bu sınıflandırma için kullanılan yönteme "Hubble Diyapazon Diyagramı" adı verilir.
- E: Eliptik
- S0: Lenticular (Merceğin Yandan Görünüşü)
- S: Sarmal (normal & çubuklu)
- I: Düzensiz
Eliptik Galaksiler:
Adından da anlaşılacağı gibi eliptik bir görünüme sahip olan eliptik galaksiler çok az miktarda gaz ve toz bulutu içerirler, çoğunlukla yaşlı (Pop II) yıldızlarından oluşmuşlardır. Genellikle galaksi kümleri içerisinde yer alan bu galaksilerin yarı çapları 1-200 kpc , kütleleri ise 106 - 1013 Mgüneş kadardır. Tam bir küre şekline sahip olan türlerine "E0" adı verilirken, "E7" ismi verilen türlerine kadar giderek elipsleşen bir yapıya bürünürler.
- Ortalama tayf türü: K.
Lenticulars (Merceğin Yandan Görünüşü):
Çoğunlukla galaksi kümeleri içerisinde yer alan "S0" galaksileri, yıldızlar arası gaz ve toz bulundurmazlar. "mercek" de denilen bu tür, genelde yaşlı (Pop II) yıldızlardan oluşur. Şekil olarak eliptik ile sarmal galaksiler arasında bir yere sahip olan bu galaksilerin çekirdek ve diski vardır fakat sarmal kolları yoktur.
Sarmal (Spiral) Galaksiler:
Sarmal galaksiler evrendeki galaksilerin büyük bir çoğunluğunu temsil eder. Yüksek miktarda toz ve gaz içeren sarmal galaksiler çok parlak bir görünüme sahiptir. Genç (Pop I) ve yaşlı (Pop II) yıldızlar içermektedirler. Ortalama kütleleri 109 - 1011 Mgüneş olan sarmal galaksilerin çapları yaklaşık 5-50 kpc kadardır. Çoğunlukla galaksi kümleri dışında yer alırlar. Çubuklu (SB) ve çubuksuz(S) olmak üzere iki ayrı sınıfta toplanırlar. Sarmal galaksilerin büyük çekirdeğe ve merkeze yakın kollara sahip olan türlerine "Sa" ismi verilirken, daha küçük çekirdek ve daha dağınık kollara sahip olanlarına "Sb", en küçük çekirdeğe ve en dağınık kollara sahip olanlarına ise "Sc" adı verilir. Aynı sınıflandırma çubuklu sarmal içinde geçerlidir. Sadece çubuklu sarmal olduğunu belirtmek için "SB" şeklinde isimlendirilirler. Yine çekirdek büyüklüğü ve kolların dağınıklık sırasına göre "SBa", "SBb" ve "SBc" olarak adlandırılırlar.
- Ortalama Tayf Türleri: A, F, G, K
Düzensiz Galaksiler:
Yukarıda anlattığımız galaksi türleri arasına girmeyen tüm galaksiler düzensiz galaksiler olarak adlandırılır. Galaksi kümeleri dışında yer alan bu galaksiler genç (Pop I) yıldızlar ile büyük miktarda gaz ve tozdan oluşurlar. Görünüş olarak ayırt edici bir özelliği olmayan bu galaksilerin çapları 1-10 kpc arasında, kütleleri ise 108 - 1010 Mgüneş kadardır.
- Ortalama tayf türleri: A, F
Galaksi türlerinin evrendeki dağılımı;
